الوجود الذهني من منظور ابن سينا وملا صدرا: تحليل مقارنة

المؤلف

قسم الحكمة ودراسات الأديان بجامعة المصطفى المفتوحة، قم ، ایران.

المستخلص

يعد الوجود الذهني من الموضوعات الأساسية في الفلسفة الإسلامية التي تهتم بالعلاقة بين وجود الأشياء في الذهن والواقع الخارجي. يستعرض هذا المقال بشكل تحليلي-مقارن مفهوم الوجود الذهني في فكر اثنين من المفكرين الإسلاميين البارزين، وهما ابن سينا وملا صدرا. يبدأ المقال بتوضيح الأسس والتعريفات المتعلقة بالوجود الذهني، ثم يعرض آراء كل من الفيلسوفين حول كيفية تفسير وإثبات وجود الوجود الذهني والرد على الانتقادات الموجهة إليه. في الختام، تتم مقارنة الاختلافات والتشابهات بين رؤيتيهما مع تحليل الأبعاد الفلسفية والمعرفية لكل منهما. وتشير النتائج إلى أن كلا الفيلسوفين قد أقر بمبدأ الوجود الذهني، إلا أن هناك فروقًا مهمة في علاقته بالعلم والوجود الخارجي ودوره في التجرد العقلي.

الكلمات الرئيسية


شجاری، مرتضی. (1387). تفاوت علم و وجود ذهنی در معرفت‌شناسی ملاصدرا و بررسی نتایج آن، داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺒﺮﻳﺰ. 1(8): 10-55.
دهقان، زهرا سادات. (2016). بررسی مقایسه‌ای وجود ذهنی نزد ابن سینا و ملاصدرا. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا.
زراعت پیشه، م.، احد فرامرز، ف.، و قراملکی، م. (۱۴۰۳). راهکار متمایز ملاصدرا از ابن سینا در رفع اجتماع دو مقوله. منبع: فلسفه و کلام اسلامی سال چهل و ششم بهار و تابستان 1392 شماره 1مرکز اسناد علوم انسانی.
سبحانی، جعفر. (1360). شرح اسفار. قم: مرکز انتشارات اسلامی.
سبزواری، جعفر. (1360). شرح اسفار. قم: مرکز انتشارات اسلامی.
شریعتی، فهیمه، سید مرتضی حسینی شاهرودی. (2013). ذهن و تأثیرات بی واسطه آن از نظر ملاصدرا. مجله علوم انسانی، 21(4), 320-340.
صدرالدین شیرازی، محمد. (1410ق). اسفار اربعة (ترجمه فارسی). تهران: انتشارات حکمت.
عین الله خادمی، عبدالله صلواتی، حسن مومنی میوله، (2024). نقد و بررسی برهان امکان و وجوب ابن‌سینا در ساحت وجود ذهنی و .... کلام‌پژوهی. تهران: تربیت دبیر شهید رجایی، ص: 28-52.
قوام صفری، م. (2004). اشکال معروف وجود ذهنی را ابن سینا حل کرده است نه ملا صدرا. مجله حکمت، 7(1)، 50-65.
کاکایی، ق., و مقصودی، ع. (2016). نقد و بررسی «وجود ذهنی» از دیدگاه ابن سینا. الف ب، 12(3)، 20-65.
گلی ملک آبادی، علی اکبر، (2024). تفاوت علم با وجود ذهنی از دیدگاه ملاصدرا ، پژوهش های اسلامی سال دوم زمستان 1388 شماره 5.
مقصودی، ر. (2016). نقد و بررسی وجود ذهنی از دیدگاه ابن سینا. الف ب، 12(3)، 20-35.
ناصرپور، م. (2024). تحلیل برهان امکان و وجوب ابن سینا و رابطه آن با وجود ذهنی. مجله فلسفه، 12(2)، 25-50.
یزدانی، عباس، (2011)، مقایسه دیدگاه ابن سینا و ملاصدرا در مورد تجرد خیال و ارتباط آن. پژوهشکده فلسفه دانشگاه تهران، 18(1)، 40-60.
ویکی‌پدیا. (2010). برهان امکان و وجوب
وجود ذهنی - ویکی شیعه (2021).
 https://fa.wikipedia.org/wiki/برهان_امکان_و_وجوب